Xây dựng bản đồ độ dốc huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế tỷ lệ 1/50.000 dưới sự trợ giúp của công nghệ Gis
TꢀP CHÍ KHOA HꢁC, ðꢂi hꢃc Huꢄ, Sꢅ 65, 2011
XÂY DꢆNG BꢇN ðꢈ ðꢉ DꢊC HUYꢋN HƯƠNG TRÀ,
TꢌNH THꢍA THIÊN HUꢎ Tꢏ Lꢋ 1/50.000
DƯꢐI Sꢆ TRꢑ GIÚP CꢒA CÔNG NGHꢋ GIS
ðꢀ Thꢁ Viꢂt Hương
Trưꢃng ðꢄi hꢅc Khoa hꢅc, ðꢄi hꢅc Huꢆ
TÓM TꢓT
Bꢇn ñꢈ ñꢉ dꢊc là mꢉt trong nhꢋng công cꢌ ñóng vai trò quan trꢅng trong viꢂc trꢍ giúp
ra quyꢆt ñꢁnh phương hưꢎng quy hoꢄch các loꢄi hình sꢏ dꢌng ñꢐt, góp phꢑn sꢏ dꢌng hꢍp lý
lãnh thꢒ. Tuy nhiên, công tác thành lꢓp bꢇn ñꢈ ñꢉ dꢊc tꢔ trưꢎc ñꢆn nay chꢕ yꢆu bꢖng phương
pháp thꢕ công dꢗa vào bꢇn ñꢈ ñꢁa hình giꢐy nên tꢊn nhiꢘu thꢃi gian và mꢙc ñꢉ chính xác không
cao. Vꢎi sꢗ phát triꢚn mꢄnh mꢛ cꢕa công nghꢂ tin hꢅc hiꢂn nay, hꢂ thꢊng thông tin ñꢁa lý (GIS)
ñã cho ra ñꢃi nhiꢘu phꢑn mꢘm chuyên dꢌng có khꢇ năng tích hꢍp thông tin và phân tích không
gian, trꢍ giúp cho công tác thành lꢓp bꢇn ñꢈ ñꢉ dꢊc nhanh chóng và chính xác. Hương Trà là
mꢉt huyꢂn có ñꢁa hình tương ñꢊi phꢙc tꢄp mà diꢂn tích ñꢈi, núi chiꢆm tương ñꢊi nhiꢘu. Do ñó, viꢂc
thành lꢓp bꢇn ñꢈ ñꢉ dꢊc lãnh thꢒ theo phương pháp truyꢘn thꢊng sꢛ rꢐt phꢙc tꢄp và tꢊn nhiꢘu thꢃi
gian. Trong khuôn khꢒ bài báo này, chúng tôi ñã ñưa ra quy trình và phương pháp thành lꢓp bꢇn
ñꢈ ñꢉ dꢊc huyꢂn Hương Trà tꢜ lꢂ 1/50.000 dưꢎi sꢗ trꢍ giúp cꢕa phꢑn mꢘm ArcGIS 9.2.
1. ðꢔt vꢕn ñꢖ
Bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc là mꢂt trong nhꢄng công cꢅ ñóng vai trò quan trꢆng trong viꢇc trꢈ
giúp ra quyꢉt ñꢊnh phương hưꢋng quy hoꢌch các loꢌi hình sꢍ dꢅng ñꢎt, góp phꢏn sꢍ
dꢅng hꢈp lý lãnh thꢐ. ðây là mꢂt trong nhꢄng bꢀn ñꢁ làm nꢑn tꢀng cho viꢇc thành lꢒp
các bꢀn ñꢁ chuyên ñꢑ như bꢀn ñꢁ ñꢊa mꢌo, bꢀn ñꢁ thꢐ nhưꢓng, bꢀn ñꢁ cꢀnh quan,...
Ngoài ra qua các thông tin thu ñưꢈc trên bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc như cꢎp ñꢂ dꢃc, diꢇn tích phân
bꢃ sꢔ giúp chúng ta giꢀi quyꢉt các bài toán phân tích không gian như mꢕ ñưꢖng, bài
toán vꢒn chuyꢗn, quy hoꢌch vùng chuyên canh...
Tuy nhiên, công tác thành lꢒp bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc tꢘ trưꢋc ñꢉn nay chꢙ yꢉu bꢚng
phương pháp thꢙ công dꢛa vào bꢀn ñꢁ ñꢊa hình giꢎy. Công tác này ñòi hꢜi nhiꢑu thꢖi
gian và công sꢝc nhưng mꢝc ñꢂ chính xác không cao và khó áp dꢅng trên phꢌm vi rꢂng.
Cùng vꢋi sꢛ phát triꢗn mꢌnh mꢔ cꢙa công nghꢇ thông tin, hꢇ thꢃng thông tin ñꢊa lý
(Geographic Information System ꢞ GIS) ñã ñưꢈc ꢝng dꢅng rꢂng rãi trong cuꢂc sꢃng.
Vꢋi khꢀ năng phân tích không gian, mô hình hóa cao vꢋi các thuꢒt toán nꢂi suy chính
xác, GIS sꢔ trꢈ giúp cho công tác thành lꢒp bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc mꢂt cách nhanh chóng và
chính xác.
111
Là mꢂt huyꢇn nꢚm ꢕ phía Bꢟc cꢙa thành phꢃ Huꢉ, Hương Trà có ñꢊa hình tương
ñꢃi phꢝc tꢌp, trong ñó diꢇn tích ñꢁi, núi chiꢉm tương ñꢃi nhiꢑu. Do ñó, viꢇc ꢝng dꢅng bꢂ
phꢏn mꢑm ArcGIS vào thành lꢒp bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc thay cho phương pháp truyꢑn thꢃng trưꢋc
ñây sꢔ có ý nghĩa thꢛc tiꢠn lꢋn lao.
2. Khu vꢗc nghiên cꢘu
Hương Trà nꢚm ꢕ vꢊ trí trung ñꢂ cꢙa tꢡnh Thꢘa Thiên Huꢉ, vꢋi tꢐng diꢇn tích ñꢎt
tꢛ nhiên là 52.090,88 ha, chiꢉm 10,31% so vꢋi tꢐng diꢇn tích ñꢎt tꢛ nhiên cꢙa tꢡnh Thꢘa
Thiên Huꢉ. Toàn huyꢇn có 15 xã và 1 thꢊ trꢎn, trong ñó có 2 xã thuꢂc vùng ñꢏm phá ven
biꢗn, 5 xã vùng núi, còn lꢌi 8 xã và 1 thꢊ trꢎn thuꢂc vùng ñꢁng bꢚng và bán sơn ñꢊa. ðꢊa
hình cꢙa Hương Trà bꢊ chia cꢟt mꢌnh bꢕi hꢇ thꢃng sông suꢃi và ñꢁi núi, có hưꢋng thꢎp
dꢏn tꢘ Tây sang ðông. Lãnh thꢐ nghiên cꢝu có ñꢏy ñꢙ các dꢌng ñꢊa hình tꢘ vùng ñꢁi
núi, ñꢁng bꢚng ñꢉn ñꢏm phá ven biꢗn vꢋi nhiꢑu lꢈi thꢉ vꢑ ñiꢑu kiꢇn tꢛ nhiên, ñꢎt ñai,
mꢢt nưꢋc ñꢗ phát triꢗn nꢑn sꢀn xuꢎt nông lâm nghiꢇp ña dꢌng và phong phú. Trong
nhꢄng năm vꢘa qua, nhꢖ nhꢄng chính sách ñꢐi mꢋi cꢙa ðꢀng và Nhà nưꢋc cùng vꢋi sꢛ
ꢐn ñꢊnh vꢑ chính trꢊ và nhꢄng thành tꢛu trong cꢀi cách kinh tꢉ ñã làm thay ñꢐi ñáng kꢗ
bꢂ mꢢt kinh tꢉ ꢞ xã hꢂi cꢙa huyꢇn Hương Trà. Nꢑn kinh tꢉ tăng trưꢕng vꢋi tꢃc ñꢂ khá,
cơ cꢎu kinh tꢉ chuyꢗn dꢊch ñúng hưꢋng, ñꢏu tư có trꢆng ñiꢗm, tꢌo chuyꢗn biꢉn mꢋi vꢑ
kꢉt cꢎu hꢌ tꢏng kinh tꢉ ꢞ xã hꢂi.
Hình 1. ðꢁa ñiꢚm nghiên cꢙu
3. Quy trình thành lꢙp và phương pháp tính toán ñꢚ dꢅc
3.1. Quy trình thành lꢀp
ðꢗ thành lꢒp bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc, chúng tôi ñã thꢛc hiꢇn theo các bưꢋc sau:
112
3.2. Phương pháp tính toán
Vꢋi sꢛ trꢈ giúp cꢙa các phꢏn mꢑm chuyên dꢅng ArcGIS, MapInfo cùng vꢋi cơ sꢕ
dꢄ liꢇu là bꢀn ñꢁ ñꢊa hình lãnh thꢐ nghiên cꢝu, tiꢉn hành biên tꢒp, hiꢇu chꢡnh, ño vꢔ bꢐ
sung trên thꢛc ñꢊa và sau ñó tiꢉn hành phân tích không gian và thành lꢒp bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc.
Giá trꢊ ñꢂ dꢃc sꢔ ñưꢈc tính toán dꢛa trên cơ sꢕ tꢒp dꢄ liꢇu ñꢂ cao (elevation
dataset), tꢝc là tꢘ hꢇ thꢃng ñưꢖng bình ñꢂ, qua quá trình xꢍ lý, tính toán bꢚng các thuꢒt
toán nꢂi suy sꢔ tꢌo nên mꢂt bꢀn ñꢁ ñꢂ cao dꢌng Raster. ðiꢑu này có nghĩa chúng ta phꢀi
thành lꢒp mꢂt mô hình sꢃ ñꢂ cao (Digital Elevation Model ꢝ DEM) khu vꢛc nghiên cꢝu,
sau ñó dꢛa trên ñó ta mꢋi thꢛc hiꢇn phép phân tích không gian ñꢗ tính toán giá trꢊ ñꢂ
dꢃc.
Chúng tôi ñã thu thꢒp hꢇ thꢃng các tư liꢇu liên quan:
ꢞ Bꢀn ñꢁ ñꢊa hình huyꢇn Hương Trà 1/ 25.000 ñưꢈc thành lꢒp năm 2004 theo hꢇ
quy chiꢉu VN 2000 do Bꢂ Tài nguyên Môi trưꢖng và Nhà xuꢎt bꢀn Bꢀn ñꢁ ban hành.
113
ꢞ Bꢀn ñꢁ ñꢊa hình sꢃ các xã cꢙa huyꢇn Hương Trà, bao gꢁm 15 xã, 1 thꢊ trꢎn vꢋi
32 mꢀnh bꢀn ñꢁ tꢡ lꢇ 1/10.000, khoꢀng cao ñꢑu 10m ꢕ vùng ñꢁi núi và 5m ꢕ ñꢁng bꢚng.
Tꢎt cꢀ các tư liꢇu bꢀn ñꢁ thu thꢒp ñưꢈc ñꢑu ꢕ dꢌng vector chúng tôi thꢃng nhꢎt
vꢑ mꢂt hꢇ tꢆa ñꢂ là VNꢞ2000, kinh tuyꢉn trꢅc 107000'. Tiꢉn hành hiꢇu chꢡnh các dꢄ liꢇu
vector, tách lꢆc các lꢋp thông tin cꢏn thiꢉt ñꢗ làm lꢋp bꢀn ñꢁ nꢑn (“yꢉu tꢃ cơ sꢕ ñꢊa lý”)
như các lꢋp giao thông, thꢙy văn, ñꢊa hình (ñiꢗm ñꢂ cao, ñưꢖng bình ñꢂ), ranh giꢋi hành
chính, ñꢊa danh… Trong ñó, các ñiꢗm ñꢂ cao và ñưꢖng bình ñꢂ có ý nghĩa quan trꢆng
nhꢎt, là yꢉu tꢃ cơ bꢀn ñꢗ tính toán ñꢂ dꢃc cꢙa lãnh thꢐ. Sꢃ lưꢈng ñiꢗm ñꢂ cao và giá trꢊ
ñưꢖng bình ñꢂ càng chi tiꢉt thì giá trꢊ ñꢂ dꢃc càng chính xác.
4. Các yꢄu tꢅ nꢚi dung trên bꢛn ñꢜ ñꢚ dꢅc
4.1. Cơ sꢁ toán hꢂc cꢃa bꢄn ñꢅ
Dꢛa trên cơ sꢕ dꢄ liꢇu bꢀn ñꢁ nꢑn ñꢊa hình có sꢣn vꢋi hꢇ quy chiꢉu VN2000, bꢀn
ñꢁ ñꢂ dꢃc thành lꢒp cũng ñưꢈc thành lꢒp theo hꢇ quy chiꢉu này.
Các tham sꢃ cꢙa hꢇ quychiꢉu VNꢞ2000 ñưꢈc hiꢗn thꢊ trong phꢏn mꢑm ArcGIS như sau:
Projection: Hꢂ thꢊng lưꢎi chiꢆu hình trꢌ ngang ñꢈng góc UTM
False ꢝ easting: Khoꢇng cách dꢁch chuyꢚn theo hưꢎng ðông: 500000.000000
Falseꢝnorthing: Khoꢇng cách dꢁch chuyꢚn theo hưꢎng Bꢞc: 0.000000
Centralꢝmeridian: Giá trꢁ kinh tuyꢆn trꢌc: 107.000000
Scaleꢝfactor: Hꢂ sꢊ tꢜ lꢂ sai sꢊ K : 0,999900
Latitude ꢝ of ꢝ origin: Giá trꢁ vĩ tuyꢆn gꢊc: 0,00000
Bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc huyꢇn Hương Trà ñưꢈc thành lꢒp ꢕ tꢤ lꢇ 1:50.000.
4.2. Nꢆi dung cꢃa bꢄn ñꢅ
Trên bꢀn ñꢁ ñꢂ dꢃc sꢔ thꢗ hiꢇn hai nꢂi dung chính, ñó là yꢉu tꢃ cơ sꢕ ñꢊa lý
chung và yꢉu tꢃ chuyên ñꢑ.
ꢝ Yꢆu tꢊ cơ sꢟ ñꢁa lý chung:
+ Thꢕy hꢂ: Thꢗ hiꢇn các con sông, suꢃi và khe chính trên lãnh thꢐ, trên ñó có
ghi chú ñꢊa danh.
+ Giao thông: Thꢗ hiꢇn sꢛ phân bꢃ các tuyꢉn ñưꢖng giao thông chính, bao gꢁm
ñưꢖng sꢟt, quꢃc lꢂ, tꢡnh lꢂ.
+ Ranh giꢎi hành chính: Thꢗ hiꢇn ñꢊa giꢋi hành chính cꢙa lãnh thꢐ, trong ñó bao
gꢁm hai loꢌi: ranh giꢋi huyꢇn và ranh giꢋi xã
+ ðꢁa danh: Thꢗ hiꢇn ñꢊa danh xã, ñꢊa danh núi...
114