Một số vấn đề về thành phần và đặc điểm Sericit
32(4), 318-325
T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ tr¸i ®Êt
12-2010
Mét sè vÊn ®Ò vÒ thµnh phÇn
vµ ®Æc ®iÓm sericit
HOµNG THÞ MINH TH¶O, NGUYÔN V¡N H¹NH,
§µO DUY ANH, NGUYÔN THANH LAN
nhá. Trong nhiÒu tµi liÖu nghiªn cøu kh¸c sericit
còng ®−îc biÕt ®Õn víi kh¸i niÖm t−¬ng tù, nh−
TrÇn Träng HuÖ vµ KiÒu Quý Nam ®· nhËn ®Þnh
sericit lµ d¹ng thï h×nh Èn tinh cña muscovit vµ cã
cïng mét c«ng thøc hãa häc víi muscovit [10].
I. Më ®Çu
§−îc biÕt ®Õn nh− mét kho¸ng chÊt thuéc nhãm
mica - mét mÆt hµng th−¬ng m¹i tõ hµng tr¨m n¨m
nay [4] - sericit còng ®−îc sö dông trong rÊt nhiÒu
ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau nh− s¬n vµ vËt liÖu
phñ, giÊy, cao su, chÊt dÎo, x©y dùng, hãa mü phÈm...
trong ®ã sericit ®−îc sö dông nh− mét chÊt ®én hoÆc
chÊt lµm tr−¬ng në víi c¸c tÝnh n¨ng ®Æc biÖt vµ
v−ît tréi so víi c¸c kho¸ng chÊt kh¸c [3, 4, 8, 30].
Tuy nhiªn, danh ph¸p "sericit" vÉn tån t¹i c¸c c¸ch
hiÓu kh¸c nhau trong c¸c v¨n liÖu. Mét trong c¸c lý
do dÉn ®Õn sù kh«ng thèng nhÊt ®ã lµ sericit cã kÝch
th−íc h¹t rÊt nhá, rÊt khã t¸ch riªng c¸c kho¸ng vËt
®Ó nghiªn cøu cô thÓ vµ chi tiÕt vÒ thµnh phÇn hãa
häc vµ cÊu tróc. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu trùc
tiÕp b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vÒ mét sè mÉu
kho¸ng chÊt sericit bao gåm mÉu sericit S¬n B×nh
(Hµ TÜnh, ViÖt Nam) vµ Nabeyama vµ Iwaya (NhËt
B¶n) còng nh− tæng hîp vµ ph©n tÝch nhiÒu nguån
tµi liÖu kh¸c nhau, chóng t«i nhËn thÊy cÇn ph¶i
lµm râ c©u hái "sericit lµ g× ?". §ång thêi, thµnh
phÇn kho¸ng vËt chÝnh vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña sericit
còng ®−îc tr×nh bÇy.
NhiÒu v¨n liÖu n−íc ngoµi còng ®Ò cËp ®Õn
sericit nh− mét kho¸ng vËt (mineral) thuéc nhãm
mica [16, 19], hoÆc cô thÓ h¬n lµ cã thµnh phÇn
trung gian gi÷a muscovit vµ illit [12].
MÆc dï tån t¹i sù kh«ng râ rµng nãi trªn, nh−ng
c¸c tµi liÖu ®Òu thèng nhÊt m« t¶ sericit víi c¸c ®Æc
tÝnh nh− mÇu s¾c s¸ng mÇu, vÈy nhá ®Õn rÊt nhá,
cÊu tróc Èn tinh [9,10, 23, 26]. C¸c tÝnh chÊt nµy gÇn
víi muscovit h¬n biotit. Nh− vËy, gi÷a kh¸i niÖm
"sericit", danh ph¸p vµ ph©n lo¹i mica ®· ®−îc phª
chuÈn, sericit lµ tËp hîp c¸c kho¸ng vËt víi thµnh
phÇn chñ yÕu lµ kho¸ng vËt nµo ?
III. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
1. MÉu nghiªn cøu
Nghiªn cøu sö dông lo¹i quÆng sericit cña ViÖt
Nam lµ sericit vïng S¬n B×nh - Hµ TÜnh.
II. NH÷NG KH¸I NIÖM VÒ SERICIT
Khu vùc má kho¸ng sericit S¬n B×nh thuéc huyÖn
H−¬ng S¬n, tØnh Hµ TÜnh. §íi kho¸ng hãa kÐo dµi
theo h−íng t©y b¾c - ®«ng nam, dµi h¬n 4.000 m,
réng tõ 50 ®Õn 150 m, bao gåm 9 th©n kho¸ng vµ
liªn quan tíi trÇm tÝch lôc nguyªn - phun trµo hÖ
tÇng §ång TrÇu (T2a ®t). §©y lµ tô kho¸ng sericit
®−îc ®¸nh gi¸ cã tiÒm n¨ng nhÊt hiÖn nay [6].
Sericit (sericite) ®−îc HiÖp héi Kho¸ng vËt häc
ThÕ giíi (International Mineralogical Association)
phª chuÈn n¨m 1998 trong hÖ thèng danh ph¸p mica
lµ"tËp hîp h¹t mÞn c¸c kho¸ng vËt d¹ng mica" vµ
kh«ng ph¶i lµ mét tªn gäi cho kho¸ng vËt nµo thuéc
nhãm mica [22]. P. Schroeder [24] còng nhÊn m¹nh
sericit kh«ng ph¶i lµ mét tªn kho¸ng vËt. Tuy nhiªn,
trong c¸c v¨n liÖu c¶ trong n−íc vµ n−íc ngoµi, sericit
th−êng bÞ nhÇm lÉn lµ mét kho¸ng vËt thuéc nhãm
mica vµ lµ d¹ng Èn tinh cña muscovit.
QuÆng th« sericit S¬n B×nh cã mÇu tr¾ng, mê,
tr¬n vµ mÞn (h×nh 1). Ngoµi thùc ®Þa, nhiÒu khi sericit
bÞ nhÇm lÉn víi kaolin ; tuy nhiªn, cã thÓ dùa vµo ®Æc
®iÓm sericit cho c¶m gi¸c sê tr¬n t−¬ng tù nh− talc
vµ ¸nh lôa ®Æc tr−ng ®Ó ph©n biÖt sericit vµ kaolin.
Ngoµi thµnh phÇn kho¸ng vËt chÝnh, quÆng sericit
S¬n B×nh cßn bao gåm c¸c kho¸ng vËt pyrophylit,
Trong gi¸o tr×nh "Kho¸ng vËt häc" cña §ç ThÞ
V©n Thanh vµ TrÞnh H©n [26], sericit (xerixit) ®−îc
m« t¶ lµ biÕn thÓ cña muscovit, s¸ng mÇu, tinh thÓ
318