Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Chương 7: Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, đạo đức và xây dựng con người mới - Lê Thị Ngọc Hoa
CHƯƠNG VII
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA, ĐẠO ĐỨC VÀ
XÂY DỰNG CON NGƯỜI MỚI
I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA
II. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC
III. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ XÂY DỰNG CON NGƯỜI MỚI
KẾT LUẬN
I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA
1. Khái niệm văn hóa theo tư tưởng Hồ Chí Minh
a. Định nghĩa về văn hóa
Tháng 8-1943, khi còn trong nhà tù Tưởng Giới Thạch, lần đầu tiên
Hồ Chí Minh đưa ra định nghĩa của mình về văn hóa
“Vì l sinh t n c ng nh m c ích c a cu c s ng, loài ng i m i
ẽ ồ ũ ư ụ đ ủ ộ ố ườ ớ
sáng t o, phát minh ra ngôn ng , ch vi t, o c, pháp lu t,
ữ ữ ế đạ đứ
ạ
ậ
khoa h c, tôn giáo, v n hóa, ngh thu t, nh ng công c cho sinh
ệ ậ ữ
ọ
ă
ụ
ho t hàng ngày v n, m c, và các ph ng th c s d ng. Toàn
ạ
ề ă ặ ở ươ ứ ử ụ
b nh ng sáng t o và phát minh ó t c là v n hóa. V n hóa là
ộ ữ đ ứ ă
ạ
ă
t ng h p c a m i ph ng th c sinh ho t cùng v i bi u hi n c a
ổ ợ ủ ọ ươ ứ ớ ể ệ ủ
ạ
nó mà loài ng i ã s n sinh ra nh m thích ng nh ng nhu c u
ườ đ ả ứ ữ
ằ
ầ
i s ng và òi h i c a s sinh t n”
đờ ố đ ỏ ủ ự ồ
Với định nghĩa này, Hồ Chí Minh đã khắc phục được tính phiến diện trong
quan niệm về văn hóa trong lịch sử và hiện tại:
Văn hóa không chỉ là một hiện tượng tinh thần tách rời cuộc sống vật chất
mà bao gồm toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng
tạo ra trong quá trình lịch sử
Văn hóa không chỉ thu hẹp trong lĩnh vực văn học – nghệ thuật mà văn hóa
bao trùm lên toàn bộ các lĩnh vực của đời sống xã hội
Văn hóa cũng không phải chỉ thu hẹp trong lĩnh vực giáo dục, không chỉ
phản ánh trình độ học vấn của một người, mà là thước đo trình độ phát triển
của toàn xã hội: về sản xuất, khoa học – kỹ thuật, chính trị, tôn giáo, văn
học – nghệ thuật, đạo đức, lối sống, phong tục tập quán…
1. Khái niệm văn hóa theo tư tưởng Hồ Chí Minh
b. Quan điểm về xây dựng một nền văn hóa mới
HCM đã đưa ra 5 điểm lớn
định hướng cho việc xây
dựng nền văn hóa dân tộc
“1. Xây dựng tâm lý: tinh thần độc lập
tự cường
2. Xây dựng luân lý: biết hy sinh mình,
làm lợi cho quần chúng
3. Xây dựng xã hội: mọi sự nghiệp có
liên quan đến phúc lợi của nhân dân
trong xã hội
4. Xây dựng chính trị: dân quyền
5. Xây dựng kinh tế”
Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 3. tr.431
2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về các vấn đề chung của Văn hóa
- Một là, văn hóa là đời sống tinh thần của xã hội,
thuộc kiến trúc thượng tầng
Trong quan hệ với chính trị, xã hội
Chính trị, xã hội được giải
phóng thì văn hóa mới được
giải phóng
Chính trị giải phóng trước,
từ đó mở đường cho văn
hóa phát triển
a. Vị trí, vai trò
của văn hóa
trong đời sống
xã hội
Trong quan hệ với kinh tế
- Hai là, văn hóa không thể đứng ngoài mà phải ở
trong kinh tế và chính trị
Văn hóa phải ở trong kinh tế và chính trị
Kinh tế và chính trị cũng phải có tính VH
“Văn hóa là nền tảng tinh thần
của xã hội, vừa là mục tiêu,
vừa là động lực thúc đẩy
VH phải tham gia
thực hiện nhiệm vụ
chính trị và xây
dựng CNXH
VH phải phục vụ,
thúc đẩy việc xây
dựng và phát triển
kinh tế
sự phát triển kinh tế, xã hội”
2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về các vấn đề chung của Văn hóa
- Văn hóa dân tộc phải có đặc điểm và bản sắc riêng
Tính
dân
tộc
- Tính dân tộc của văn hóa được biểu hiện:
Ở chủ nghĩa yêu Ở cốt cách và tâm
nước và tinh thần hồn con người
Ở hình thức
và phương
b. Quan
điểm về
tính chất
của nền
văn hóa
- Phải hiện đại, tiên tiến, thuận với trào lưu tiến hóa
của nhân loại: h.bình, đ.lập, d.chủ và tiến bộ xã hội
của dân tộc
Tính
khoa
học
- Kế thừa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng
thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại
Văn hóa phải phục vụ nhân dân, phản ánh tâm tư,
nguyện vọng của nhân dân
Tính
Đại
chúng
Văn hóa là trình độ phát triển của con người, do con
phngnưvờài olàvmi rac,nnâónpghcảaiotrở vềi sphnụcg vvụuicotn ngi,ưlờàinh
ầ
ệ
đờ ố ươ
m nh c a qu n chúng
ạ ủ ầ
2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về các vấn
Lý tưởng cao đẹp cho một Đảng, mỗi
dân tộc và mỗi con người
- Bồi dưỡng tư tưởng
đúng đắn và tình cảm
cao đẹp cho con người
c. Quan
điểm về
“M t dân t c d t là m t dân t c y u”
ộ ố ộ ộ ế
ộ
- Mở rộng hiểu biết,
nâng cao dân trí
chức
năng
“Bi n m t n c d t nát, c c kh
ế ộ ướ ố ự ổ
thành m t n c v n hóa cao và i
ộ ướ ă đờ
của văn
hóa
Văn hóa phải tham gia chống tham
s n
ố
nhũng, lười biếng, phù hoa, xa xỉ….
- Hướng con người
vươn tới chân, thiện,
mỹ
Văn hóa giúp cho con người phân biệt
được cái tốt với cái xấu, cái tiến bộ với
cái lạc hậu
3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về một số lĩnh vực chính của văn hóa
a. Quan điểm của Hồ Chí Minh về văn hóa giáo dục
Hồ Chí Minh đã:
- Phê phán nền giáo
dục phong kiến
- Tố cáo nền giáo dục
thực dân
- Xấy dựng nền giáo dục
của nước Việt Nam mới
Mục tiêu, thực hiện cả ba chức năng của văn hóa bằng giáo dục
Tiến hành cải cách giáo dục để xây dựng hệ thống trường lớp với
chương trình, nội dung dạy và học thật khoa học, thật hợp lý
- Quan
điểm
HCM về
văn hóa
giáo dục
tập trung
ở những
điểm sau:
Phương châm
giáo dục
Quan tâm xây dựng
đội ngũ giáo viên
Phương pháp
giáo dục
Học ở mọi nơi, mọi lúc; học mọi người; học suốt đời; coi trọng việc
tự học, tự đào tạo và đào tạo lại
Không ngừng nâng cao Đảng trí
b. Văn hóa văn nghệ
- Văn nghệ là một mặt
trận, văn nghệ sỹ là
chiến sĩ, tác phẩm văn
nghệ là vũ khí sắc bén
trong đấu tranh cách
mạng, trong xây dựng
xã hội mới, con người
mới
- Văn nghệ phải có
những tác phẩm
xứng đáng với dân
tộc và thời đại
- Văn nghệ phải gắn
với đời sống thực
tiễn của nhân dân
c. Văn hóa đời sống
Văn hóa đời sống thực chất là “đời
sống mới” với ba nội dung:
Đạo đức mới
Lối sống mới
Nếp sống mới
Lối sống có lý tưởng, có
đạo đức, văn minh, tiên
tiến
Xây dựng những thói
quen và phong tục, tập
quán tốt đẹp
Cần, kiệm, liêm, chính