Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác-Lênin - Chương VI: Học thuyết về CNTB độc quyền và CNTB độc quyền nhà nước
Chương VI
HỌC THUYẾT VỀ CNTB ĐỘC
QUYỀN VÀ CNTB ĐỘC QUYỀN
NHÀ NƯỚC
GIỚI THIỆU MỞ ĐẦU
CNTB
CTTD
Tiếp theo giai đoạn cạnh tranh tự
do, chủ nghĩa tư bản phá t triển lên
giai đoạn cao hơn là giai đoạn chủ
nghĩa tư bản độc quyền và sau đó
là chủ nghĩa tư bản độc quyền
nhà nước
CNTB
ĐQ
CNTB
ĐQNN
Thực chất đây là
những nấc thang
mới trong quá
trình phát triển và
điều chỉnh của
chủ nghĩa tư bản
cả về lực lượng
sản xuất và quan
hệ sản xuất để
thích ứng với
CNTB ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
CNTB ĐỘC QUYỀN
những biến động
mới trong tình
CNTB CẠNH TRANH TỰ DO
hình kinh tế và
chính trị thế giới
từ cuối thế kỷ XIX
và đầu thế kỷ XX
đến nay
Ph. Ăng
ghen
Các Mác
(1818-1883)
(1820-
1895)
C.Mác và Ph.Ăngghen đã dự báo rằng:
Cạnh tranh tự do sinh ra tích tụ và tập
trung sản xuất.
Tích tụ và tập trung sản xuất phát triển
đến một mức độ nào đó sẽ dẫn đến độc
quyền
Vận dụng sáng tạo
những nguyên lý của
chủ nghĩa Mác vào
điều kiện lịch sử mới
của thế giới, V.I. Lênin
đã chứng minh rằng
chủ nghĩa tư bản đã
bước sang giai đoạn
mới là chủ nghĩa tư
bản độc quyền.
V.I. Lê nin lãnh tụ giai cấp vô sản
Nga và thế giới
I.CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC
QUYỀN
1. Nguyên nhân chuyển
CNTB từ CTTD sang ĐQ
1. Nguyên nhân chuyển biến của chủ nghĩa tư
bản từ cạnh tranh tự do sang độc quyền.
Sự phát triển của LLSX và tiến bộ khoa học kĩ
thuật.→đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung
sản xuất, hình thành các xí nghiệp có quy mô lớn
Thành tựu KHKT làm xuất hiện những ngành sản
xuất mới có quy mô lớn
Sự tác động của các quy luật kinh tế làm biến đổi
cơ cấu kinh tế theo hướng tập trung sản xuất quy
mô lớn
Cạnh tranh khốc liệt buộc các nhà TB tăng
quy mô tích lũy, cải tiến kỹ thuật công nghệ
để chiến thắng trong cạnh tranh
Khủng hoảng kinh tế làm hàng loạt xí nghiệp
vừa và nhỏ phá sản→thúc đẩy nhanh quá
trình tích tụ và tập trung TB.
Sự phát triển của hệ thống tín dụng TBCN
trở thành đòn bẩy thúc đẩy tập trung sản
xuất ra đời→ hình thành các công ty cổ phần,
ra đời các tổ chức độc quyền.
Khái quát nguyên nhân hình thành CNTBĐQ
LLSX
Tín dụng phát
KH – KT cuối thế
triển
kỷ XIX
CNTB
ĐQ
Khủng hoảng
Tác động của quy
luật kinh tế
kinh tế
Cạnh tranh
Từ những nguyên
nhân phân tích ở trên
Lênin khẳng định: “..
tự do cạnh tranh đẻ ra
tập trung sản xuất, và
sự tập trung sản xuất
này khi phát triển tới
một mức độ nhất định
lại dẫn tới độc quyền”
( V.I. Lênin toàn tập, NXB
chính trị quốc gia Hà Nội,
2005, t. 27, tr. 402)
2. Những đặc điểm kinh tế cơ bản của
CNTB độc quyền
SỰ PHÂN CHIA
LÃNH THỔ
THẾ GIỚI
GIỮA CÁC
CƯỜNG QUỐC
ĐẾ QUỐC
SỰ
PHÂ N CHIA
THỊ TRƯỜNG
THẾ GIỚI
GIỮA CÁC
TỔ CHỨC ĐQ
XUẤT KHẨU
TƯ BẢN
TƯ BẢN
TÀI CHÍ NH
VÀ BỌN
TẬP TRUNG
SẢN XUẤT
VÀ CÁ C
ĐẦU SỎ
TÀI CHÍ NH
TỔ CHỨC
ĐỘC QUYỀN
a,Tập trung sản xuất và các tổ chức độc
quyền
* Tập trung SX là gì?
Tập trung SX là sự mở rộng quy mô SX trên cơ
sở tập trung cá c yếu tố SX. Hay nó i cá ch khá c,
tập trung SX là quá trì nh tăng quy mô SX bằng
cá ch sá p nhập nhiều xí nghiệp nhỏ lại thành xí
nghiệp có quy mô lớn.
Những năm đầu thế kỉ XX:
❖ Đức: các xí nghiệp lớn:0,9%
39,4% lao động
75,3% sức hơi nước.
77,2% điện lực toàn quốc.
ở Mỹ: xí nghiệp lớn chiếm 1,1%
Chiếm 50% tổng sản lượng.
Xu hướng tập trung sx ngày càng
cao→ hình thành các tổ chức độc
quyền.